حماسه خرمشهر در آینه کتاب

تبیین:

۴۲ سال از حماسه آزادسازی خرمشهر قهرمان می‌گذرد؛ شهری در جنوب خوزستان و با مردمانی نجیب، غیور و خون‌گرم. وقتی خرمشهر با خیانت‌ها و کارشکنی‌های جریان نفوذی و غرب‌گرا در ابتدای جنگ تحمیلی به اشغال دشمن بعثی درآمد، صدام حسین دیکتاتور حاکم بر عراق آنقدر بابت این پیروزی ظاهری سرمست بود که گفته بود «اگر ایرانی‌ها بتوانند خرمشهر را پس بگیرند، کلید بصره را به آنها خواهم داد»!
این اتفاق افتاد و شهری که بعد از ۴۵ روز مقاومت مردم و رزمندگان آنها سقوط کرده بود، در سوم خرداد ۱۳۶۱ دوباره آزاد شد و به آغوش وطن بازگشت، اما روایت آنچه در۱۸ ماه اسارت خرمشهر و نیز آنچه در حماسه آزادی آن گذشت، همیشه جالب و خواندنی است و در آن عبرت‌های پیدا و پنهان نهفته است.
سالروز آزادی خرمشهر (روز ملی مقاومت، ایثار و پیروزی)، بهانه و فرصتی است تا نگاهی دوباره بیندازیم به کتاب‌هایی که درباره حماسه مقاومت و آزادی خرمشهر نوشته شده و گوشه‌هایی از حقایق دفاع مقدس را روایت کرده است.

* از «پاییز ۵۹» تا «دا»
انتشارات «سوره مهر» از جمله ناشرانی است که آثار متنوع و وسیعی را درباره حماسه خرمشهر منتشر کرده است.
کتاب‌های «خرمشهر خانه رو به آفتاب»، «ماموریت در خرمشهر»، «مهمان فشنگ‌های جنگی»، «خانه ام همینجاست»، «خرمشهر کو جهان‌آرا»، «آزادی خرمشهر»، «بادهای برفی»، «توفان سرخ»، «گردان گم شده»، «به داد ما برسید»، «جنایت‌های ما در خرمشهر»، «عبور از آخرین خاکریز»، «در کوچه‌های خرمشهر»، «پاییز ۵۹»، «من در شلمچه بودم»، «رازهای دوران پر التهاب»، «اعترافات»، «خرمشهر در آتش» و همچنین سه عنوان کتاب «پوتین‌های مریم»،«آتش و خون در خرمشهر» و «آخرین شب در خرمشهر»، توسط انتشارات سوره مهر منتشر شده است.
در میان این کتاب‌ها، اگر بخواهیم در مورد خرمشهر کتابی را معرفی کنیم که به تمام معنا به روزهای خونین آن پرداخته است، بی گمان کتاب «دا» اولین خواهد بود. این کتاب خاطرات دختری هفده ساله به نام سیده زهرا حسینی از۲۰ روز حضورش در خرمشهر و اتفاقات جنگ تحمیلی است که توانست در مدتی اندک تمام نگاه ها را به خود جلب کند. روایت این دختر جوان اهل خرمشهر، از روزهای مقاومت و سپس سقوط خرمشهر، روایتی مستند و بکر از حقایق سال‌های نخست جنگ تحمیلی است و تصویری واقعی و روشن از آن روزها پیش روی مخاطب می‌گذرد.

* روایت اشغالگری از زبان اشغالگران
بخشی از این کتاب‌ها نیز خاطرات افسران و نظامیان عراقی از روزهای اشغال این شهر است؛ از جمله این کتاب ها می‌توان به این عناوین اشاره کرد: «من در شلمچه بودم» خاطرات سرهنگ عراقی ثامر عبدالله، «رازهای دوران پر التهاب» خاطرات سروان ثامر حمود الخالصی، «آخرین شب در خرمشهر» خاطرات سرهنگ کامل جابر، «آتش و خون در خرمشهر» خاطرات سرهنگ دوم ستاد خالد سلمان محمود کاظمی، «ماموریت در خرمشهر» خاطرات سرهنگ صبار فلاح اللامی، «حمله بزرگ» خاطرات سرهنگ دوم موفق اسعد الدجیلی، «اعترافات» خاطرات سرهنگ عبدالعزیز قادر السامرایی، «جنایت در خرمشهر» خاطرات افسران عراقی و «عبور از خاکریز» خاطرات اسیر عراقی احمد عبدالرحمن.
این دسته از آثار از آن جهت اهمیت دارند که از زبان نیروهای دشمن و به صورت مستند، وقایع مربوط به اشغال خرمشهر و عظمت آزادسازی مجدد آن را روایت می‌کند.

* خرمشهر از زبان زنان رزمنده
همچنین ۵ عنوان کتاب از این مجموعه هم به روایت خاطرات زنان خرمشهر اختصاص دارد که کتاب «خرمشهر کو جهان آرا» به مصاحبه با صغرا اکبرنژاد همسر سردار شهید سید محمد جهان آرا اختصاص دارد. «خرمشهر خانه رو به آفتاب» هم خاطرات صدیقه زمانی همسر سردار شهید سید عبدالرضا موسوی است. «خانه ام همینجاست» خاطرات افسانه قاضی‌زاده، «پاییز ۵۹» خاطرات زهرا ستوده و «پوتین های مریم» خاطرات مریم امجدی است.
اما در همین مجموعه سعید فخرزاده و احمد دهقان هم کتاب «آزادی در خرمشهر»؛ خاطرات سپهبد شهید علی صیاد شیرازی و سید قاسم یاحسینی، «مهمان فشنگ های جنگی» خاطرات اسیر آزاد شده ایرانی مجید بنشاخته (سجادیان) را ارائه کرده اند و مریم شانکی هم کتاب «در کوچه های خرمشهر » را که شامل مجموعه گفت و گوهاست، نوشته است. 
آخرین کتاب از این مجموعه هم اختصاص به ناگفته های نامه تاریخی علی شمخانی فرمانده سپاه خوزستان با عنوان «به داد ما برسید» دارد.

* روایت سردار خرمشهر در «گل سیمین»
اما کتاب های خرمشهر به این مجموعه منتهی نشد و کتاب‌هایی دیگری هم درباره خرمشهر ، منتشر شده است. کتاب « گل سیمین» یکی از این کتاب‌هاست که بی‌ارتباط به خرمشهر نیست. این کتاب در برگیرنده خاطرات سهام طاقتی از دوران جنگ ایران و عراق درفاصله سالهای ۵۹ تا ۶۱ است. طاقتی در این خاطرات به بیان واقعه اشغال خرمشهر توسط دشمن و فجایعی که رخ می‌دهد، آزادسازی خرمشهر، عملیات‌های ثامن‌الائمه و بیت‌المقدس در شکست حصر آبادان و فتح خرمشهر و خاطراتی از شهیدان جهان آرا و مهدی آلبوغبیش می‌پردازد.

* کم‌کاری سینما در خرمشهر
اما با وجود تلاش‌های قابل ستایش در حوزه ادبیات داستانی و تاریخ شفاهی برای ثبت و ضبط حماسه خرمشهر، به نظر می‌رسد حوزه سینما در این حوزه هنوز راه درازی در پیش رو دارد و کارهای بزرگ و درخوری که حق مطلب را ادا کند، تولید نشده است. غیر از چند اثر سینمایی از جمله «روز سوم»، به نظر می‌رسد کار ماندگار دیگری در این حوزه تولید نشده و این دِین بر دوش اهالی سینما سنگینی می‌کند تا این صفحه مهم از تاریخ معاصر کشورمان را به خوبی بازنمایی و روایت کنند.